***
O Leonardo! Kildîm min, çittîm min!
Töreen sinîñ çirîñnîñ izîn istep,
Pağda turğan at çîli pozıp ilge (1860)
Poza pağnañ ozıp ashırımnañ kilim!
Sağaa kirek çoğıl hatanıp hati
Latin pîdîrlerin sığarıp ulirğa:
Körder-al! Sibdeyek hıyğazın alça —
Ashırı hıyğızın çayaanğa salça!
Tapsağlar izerîzîn çuupça îsker!
Çe çonım kösterînîñ çarii hatpaan
Pu daa çi romanğa çazalğan poltaam
Kirektepçe çarıhha hoostıñ hıniin —
Romanımnıñ hoolazı ‘medıa’ teenî, (1870)
Sığarçam çonğa min tapsağlastar keenîn!
Hınçazar ba, çoh pa kireem paza çoğıl —
Latınnep alfavıt — kıbellestîg çolım!
****
Törtebe hır pazında toozın pulğal tur —
Kiderkîler teezînîñ çanı hahsan tur,
O! Yes! — köksî sabıstığ kööp tur sürne —
Tolğalça Han Tigîrzer süüğas sorthı —
Çe çanı par hazıhtığ ooğas hurtha,
Alay ba, itpeze, oloh mal-husha,
Sorthı-huyun oohtırı tîrîge çoğıl. (1880)
— Pu kem? Leonardo? Uhaancıl kideerkî?
Nimee sin tolğap turzıñ çirîm Îskerkî?
— Pîlçem çi! — Tadar taban hamı huyaan
Pîstebîsken iirgî-purunğızı çaan:
— Oñarçam, ayool! Çüreem hanı sîsçe! —
Töllerge salğan latin hıızı ütçe:
Polğan na îkî azah miistîgnî haap,
Kibeldîrîg sağılın, siirtîp… Köyçe!
Min dee mii uzah ulus sanın sanap,
Ataarhap sağaa, arsa, noolçam kösteg:(1890)
Pîlbinçezîñ tiirîgler naazı îziin!
Anda nay kirek ol — pîçiineñ latın!
Tadar söster ooğın andaroh kürim!
Tadar söster hoozın andoh la çazim!
Tolğal tura kilîp, çüreemneñ sığıp,
Hut ooh çîli siilîp Han Tigîr köstir!!!
Çe pariim, türçege min sinî tastiim —
Kompyuter programmazın alıp holğa
Çazirğa min parim… Latin pos posha!
Körgeyzıñ ze… körigde tadar hıliin! (1900)
***
Haraazı irtkenneñ harahtar nuğannañ,
Poêt çılha odınıñ tözî köygenneñ,
Programmacah çazıp kompyuter êkranğa,
Pîdîr tañma habında hazıp aymağın,
Ür dee tıñ haplanmin, timdezîn körlgi,
Kiderkîler türkternîñ körîp pîçiin,
Kibelîske kilîskeek taaniin alğan —
Programmacah hoynına kire saphan!
‘Pıshannı hati pızırbaçañ!’ —
Tîp alıp, tolğap sıhhan kodtar huyağın, (1910)
Sanap sıhhan paarsastığ pîdîr pîziin…
Kördek, Leonardo, amdı Tadardin!
Sistek, ilbek hoosçı — olañayah körîg
Sağaa izîlçedîr köglezîglîg çölîg,
Mınadır oynacağas-pölîg…
— Uhtım, ças tınnarıñ istîm, hoyralbin…
Hızamdıhti ‘loop’tar*nıñ köözîn körli,
Hahapçam: haydañ sin mañnanğazın al!-
Da Vinçi hudı Leonardtıñ pulği,
Törtebe hırnıñ tağ hucaanca oylap, (1920)
Tolğalıp tur hazır — huyun huyğulança!-
— Haydañ sağın taap çîg kögler çîzîdîñ?
İlbeeñnî pîdi çızıttıñ, kögcî oğır?!
— Nime? — tîp Poet am hahañnî tüstî.
-Nîmee? — min surçam — ilcî tigîrcî ool
Taramzıh-hatalçıh çut çonı köglerîn
Suğınıp alğan uyatpîn Öörkî köözîn?!
Timde ‘loop’tar*nıñ alıp am… kompozitotzıñ?
— Tohtaadah, hoyralçıh huyun… Leonardo, —
Ahtançıh hıliinañ ma kööpçe Poet; (1930)
Sınap sinîñ sizîgîñ par oshas, ya, —
Haphlap tabırahha timnîg looptar köön
Kompyuter programmazın hooladıp tabırah,
Çazap oyın pazıda ‘minus’ sös çoh
Tîgî çi tadar taban Germannı körîp,
Közeglep kögler uzah tabıstar taaniin…
Çathannañ hostî sundır salğam olañay —
Çayannarnıñ çanın andar somdırbaam,
‘Hul çon aymah sanına’ tîp çağ salbaam…
— Mına, pot, pîdi, sin Poet… aytısha (1940)
Timneglîg kildîñ port çılhañnañ Minzer?! —
Da Vinçi hudı Leonardanıñ hazır
Tolğalıp çörçe tag Törtebece pazıp…
— Tohtaadah! — çir dee aarsınmiça kibelcî, —
Körgende, pîlçeezîñ: noğadañ nimee
Han Tigîrlîg iblîg söstîgcî-süne,
Kiderkîlîg oğılnıñ çanın çullap,
Körlep çörçe çolın… çir sının sınap!
Polğanda… pastaañ ma kürleglîg kürnî!
Köreeñdek ilbektîgnîñ iildîrîp izîn… (1950)
— Mağaa sin hazalıp polbassıñ, ayool! —
Pulut üstünneñ me, haydañ ma kilgen,
Uhaancılar tölîne tööylîg tösneñ
Matlama sunnığ hatığ tabıs,-
Da Vınçinîñ çarığı azıh çüsneñ,
Omazınıñ ağıllığ hoozı, tañ, siilçe —
Poettîñ kür huulazın izînîp…
— Noğa za? — irdeñnep tur sös sın hulı, —
Sîn pozıñ daa siizîgîn tuu tydıp kör,
Haydi za sırlar öö azar tañma habın?! (1960)
Haydı ni sîlîg sinîñ hoozıñ hudı
Tapsağlarnıñ aniin, söster süzünîn,
Han Tigîrnîñ çoorînda azıp polarlar?!
Çılhanıñ hayzınıñ huyağın hıylap
Çonnarnîñ artığın tudar hay haylap?
— Mağaa sin hıcalıp polbassıñ, ayool,
Kügürt küstîg çalınnañ tirbîn hatî —
Han Tigîr sınap pulut noozın pulğap,
Könek suğ urğanos tiskertîn kilgen.
— Tohtaap tur! — Poet pirînmeen, sürkîñneen, — (1970)
Hoyrıh hathan sağıs izeebîn köreeñ!
Sınnı pîs sınnirğa kirekpîs çonğa!
Han Tigîr kimezînîn çolın çollap,
Çürekterî-hanıbıs sizîgîn taap,
Çozahtarnıñ çoozın pîler kîrek! Çoh pa?
Sinde ol, körgende, ileedezî çııltır! —
Poet artıh çooğın sıgardı amdı…
— Îze, anzı sın! Çe nîmee tartıs salıp
Sösternî habar kirek hoostarnañ toğır?
Çayannar, körçezîñ, çazağlığlar prayzı! (1980)
Polğanı la tadılığ hıs oshas pîr —
Hınçazıñ — sarnas, a hınçazıñ hoyral
Galaktıka çıltızah çariin sayrap!.. —
— Han Tigîrnîñ teelbegî toozağa tolım —
Parçan tîrîglerge Solbannarnıñ holı —
Körbes îtkîs çolınca ulug hoolağ! —
Hayzı-hayzı sarinzar çazı ırah!..
— Hottas!!! — Ürükçedîr Poet amdı pozı,
Incıh sağıs ooğınañ pozıp. — Haydañ?
Kemneñ sin uhhazıñ pu çoohtıñ ıziin? (1990)
Îtkîs küzîn tanaan orta Lomonosov!
Sağaa çi noo saashan tapsap pirgen noozın?
Arsa… — Kıtînmessîñ! Tüste ol sayraan! —
İtalıy uhaançıl hudı tızınmaan,
Poetteñ hada ilbek çooh uzaraan…
— Çe noo pîçîkter sinîñ alnıñ alar?
Mînneñ pasha noo ni kîzî kirtîner?! —
Poet hahañnaanı ulğaatça tağça,
Törtebenîñ stolı oshas hırınca.
— Madonna kîrbîgîn sanirğa polğazıñ, (2000)
Romanañnıñ söölînçek igîr poltazın
Tisker tartıp aar-peer happa! —
Huyun sorthı toozını kööpçe… — Çarîr! —
Poet tee körçe alnı-soon, — Pu kibelde
Aytızıñ kiteem, il hıyğızınıñ saan:
Sırlar hoyığ çoozınıñ öñ-pasha sanı
Alay ba sösternîñ sanal polbas çanı —
Hayzı ni Han Tigîrnîñ izîn tudar?
Hayzı ni tañmazı sırbalıp kîzee,
Añnarnıñ çollarınañ ozıp?.. (2010)
-Poet alay hoosçı artığın kîlep,
Sîn pozıñnıñ ornin çonnarda körglep,
Talasha kîrîp, amdı minî nıhirğa ba? —
Hathı-külkî huulap hırlarca taraan.
Poet tee ırcañni tüsken pu çılhaa,
Sın sağısha odırıp pa, tañ, çoraa,
Çe tögîlgen suulaah sösternîñ pîzii
Ütebîsken toozılbas çazı puliin,
‘Nandırığ kiler nî?’- Poet tızınça,
Haynapçathan çanı poza paan tutça. (2020)
-Da Vinçi hıyalın körbessîñ, ayool!
Min hoosçı polardañ, köglezîp turcam,
Paylarnıñ hılciin — ahça sanın sanaam,
Kök tigîr hustarnıñ hanattarın siip,
Çoraahı çillernîñ pulğalızın siirtkem…
Hırt miistîñ hoyralcığı sağızın uup
Haraazın pıçah polçañ minîñ istiim! —
Ölgenner homdızın hashlap, pas kisklep
Kirek polğan mağaa körerge — haydi
Unalça, haçanda küstîg polğan sağıs! — (2030)
Haydağ kîzî pîlîs sürîzîp postı
İleertken pülestîğ sın çolın çazaanda?
Körgende… sin dee, o Poet, aytıs öönde
Kitep turzıñ aar çük arthan hoyrıh çolıñ:
Nimee nî çarir ni ze çazığ çılhañ?
Haydağ ni ze Tigîr? Polza, noo sağ Çayaan
Sağaa adayğa çîli söökter tastaan
Arthan-purthan toozınnar ooğın pulğap?
Haydağ tustığ çiiztî Han Tigîr alğayınañ
Poet iske tazıp, ahtanıp, tañ, noolça (2040)
Sös igîrîn uupça kibelîske çazınıp?.. —
Törtebe hır pazında soorthıs sorça
Hara harah körinmes itkîs-hurçaan…
— Orta! — tîp hılçañnaan Kibelcî; körlenîp,
Aar-peer pahlap çörîp tağ töözîn.
— Çe, çooh mümî tadiin pızırıp çörgende,
Çapsıh sinîñ hoostarıñ öö îz istep,
Madonnañnıñ kîrbîk çuğazın kîtep,
Nandır çarıh sağıstañ, aastañ ünnîg:
Hayda ızıh öönîñ köñnî? Kîrbîkte? (2050)
Alay ba Tadar istîg kööneñ latin pîçîkte? —
Poet istenminçe çüreeneñ, — Sis pir,
Hahtap pir çüs habı çıllar tübîneñ!
— İtpeze, sınnıñ par sürünî, kip-çooh,
Polğan na tîrîgnîñ ikî azah ooh…
— Ayool, söö tartpa! Huttar aas çoh izep tur
Poltabısça çorıh salğan daa ulus,
Sahtap tur pu opustıñ toozılcaa çaan! —
Poet mañzıratça Uhaancı sünezîn.
Tohtaağnıñ nothazın tañmalap Poet (2060)
Izlatça salbır sağlığ pokas surtlaağın:
— Kördek, Leonardo! Haydi min çalaastim
Madonnanıñ… Çoh! İrnîçeene teñmin,
Köksî-süt imçeen hazırbin, çitîrem
Han Tigîrnîñ çazıt Îziin! Izıhtin!
— Am sizîn: Madonnanıñ külîmzîriin,
Sır adı polza, min adim! Öö çoh polza
Kibellestîg sözîme naa hıl tartim! —
Naa tirîg — kompyuternîñ çîg hıliin!
Sin anı pilbeezîñ, ispeezîñ çîr dee — (2070)
Polbaan nime-noozın azarbın sağaa:
Salaañnıñ ustarınca siilgen çollahtar
Hacan-da ulaartçañ pay çonın unahtar:
Olarnıñ hayhazı — sinde, Leonardo!
Sırlar tının hoyıdıp, alıp holğa,
Olañay tîzî kîzî aazı puliin,
Hoyraltıp (nimee ni?), çayaazıñ — puthaazıñ?
— Anañ çi?.. — tîl çoh sürne odı köyçe,
Poettîñ çarlaa par söster üstüne (2080)
Huyun tolğal kilîp, hum toozının haap,
Törtebe hır pazında çooh püdîrçe:
-Huday oma sinînce siilgen sürün,
Sırlar aymah ööneñ tuthanım — ürtün:
Pıs parğan tamahtığnığ tadii uluğ!
Çürekke îdök kirek — saa-tös solban!
Kîzînîñ artığın… Çayaaçı tuthan!
Sırlar harah odında çarıh köyçe!..
— Îze, — kibel çanı tadarnañ Poet
Sın çooğastıñ sootpaan üzügî pîziin, (2090)
Uzarat tur köölbektîg, çazıttıg çanın
Tohtaatpaan çügürîkke sabılğan hanın:
— Min dee çohsınçam-al hayhastıg… molbertke,
Kîden tarthan rama pîree îstîne,
Kideyîmnıñ sagılın daa aar tastap,
Pîree olğan-oğılğa polıp… naturşik! —
Parçan kibîmnî suurıp, tastap uyatpîn,
Çalaas huyañ idîmnîñ îlbîr salbaamnañ
Timdebîn tikke odır pirîp, hayhirğa,
Çılha par sibernîñ, sîlii par sîgge! (2100)
-Pot-pot! — külîñnepçe il hoostığ ipçî,
Madonnanıñ oñ ırnîcee sölîn parıp,
Ircañnas ol… tüülîstîg çanı Poetke,
Çe tüür tüzirtpince kibelcî posha,
Annañ na andaroh çortça ızıhha —
Müngen amfibrahıy attarın sürçe
Han Tigîr çollarınıñ tııdıp küske!
— Çe is! Sın Tadarımnıñ aazın tıñna!
Törtlîk puluñastığ kidennernî çııp,
Huday salğan sinînce çanıñnar habın (2110)
Pır tüg hatığ tüüske timnenîp hayzın
Purnada sahlatha salarzıñ artiin?
Sır öön, kögles tabızınıñ salğahtarın,
Hol tııtçathan timîr-tîs hazır molattha
Hıliiñ çadar? Noozı huyah ushurça
Çayaaçızı pözîk sın hoosçı uzın?
Talastır sınnîn! Pîrnîñ aniin tudar kirek,
Ülgü hırtıs çolında çoğıl çonnar —
Anda çalğıs oğıl Hağannañ pasha
Pasha çîrîk oohtığa orınnar hool!.. (2120)
Mında Leonardanıñ izîn hıstıp,
Çayaannar aymağınca suulas ötîp,
Hınar-hımas aasha sürektet kilçedîr
İñ öörkî çarğıcı Han Tigîr tösterî,
Oñmas sır çoh hoosnañ da Vinçî tîpçe:
— Pîlçezîñ, nooza, sır çömeneñ sırlaah uh
Tañmanıñ hayzızın köstep, palıñnir,
Han ağızıp hayzı hut… kîzînin çiir…
Pırom tasta, çe… port sösternîñ îptiin
Kibellep, tıñ daa tın tañmalar izerîzîn (2130)
Hıl-aastap salabaabın… kibelcîge köögîp,
‘Camedıa’ soonañ kîregîm us parğan —
Altın teen sır sarığ küzî par huyaan
Tut kör tîp salğan polğan mağaa çayaan.
Kibel, tîzeñ, pözii… Han Tigîr! Mağaa
Unah çırnîñ çazığ kömes poza paan,
Ahçaa pay çılhalığ çonnar huruğ çaan,
Sîlîg teen öñnerge puthaldırğam oozın! —
Hudaylarnıñ çolın îstezîp çapsıh
İpçî oma hoozınañ noo par artıh? (2140)
Poet pu sösterge hayhap, çazırhi
Aytıs hırttığ oozınañ suurınıp alıp,
Molcana, haydi ba, hahtahça istiin:
— Çarir ba, ilbek Leonardo, min dee
Hostas körim köögîp ustar öö hudın —
Olarnıñ pîrsîzîn hudallap posha,
Molbertter sırlarınıñ çarığın haap,
Tadar çon hığızı hıyğaaların körîp,
Polğan na omalığa hoostar puliin
Kibelneñ çapsıh hoza çooh ildîriim! (2150)
Pîlbinçem sağam anda kem, noo çozah
Ustap parar miimnîñ îtkîs çolahhtarın…
Anañ itse, min hacan daa pır sigbeem!
Hulağas taa oyımnar çazıt îzîn
Hara karandaşnañ çîr dee hobırbaam!..
Haydağ-da, pot, çabıs hılıh ıncığı
Sürçedîr uyadımnı noo-da înge.
Çe tazınçah habım çılhalar artiin
Min köögîp (sağaa, Leonardo!) hısçam —
Çayannar sın adın adap, pîlînçem: (2160)
Tın aastığ söster köön körçem, istîpçem!
Körceñnerge körîg izerîn timnep,
Hoybañ-hıymıraazah çügürîktîg hoos,
Tadardañ hıylağ polar medıa-çooh.
Kibellep! Hatî hahtançam sır hıliim!
On pîrîncî haalağ polar — ızıh halıh!